Kim był Lubomir Tomaszewski? Czy panem od porcelanowych wazonów i figurek znanych z prawie każdego polskiego domu w czasach PRL-u? Czy tym, który „kiedy wynalazł czajnik, świat okrzyknął go” geniuszem”?1 A może tym, który tworzył eksperymentalne rzeźby i obrazy z … dymu i ognia?
Bez wahania stwierdzamy, że kolebką cywilizacji europejskiej były starożytna Grecja i Rzym. Odziedziczyliśmy po nich systemy prawne, literaturę, kanony sztuki czy filozofię. Powszechne wyobrażenie na temat antyku jest jednak ukształtowane przez minione epoki, które usilnie próbowały dostosować go do własnych potrzeb (interpretując na przykład starożytnych filozofów przez pryzmat myśli chrześcijańskiej). Zapominamy współcześnie, że ówczesna religia, prawodawstwo i systemy etyczne kształtowane były na podstawie wartości, które teraz uznajemy za godne potępienia – wystarczy przytoczyć tylko kilka flagowych przykładów, takich jak mizoginia, niewolnictwo, dysponowanie tym, komu należy się status człowieka. Przyglądając się naszym przodkom, możemy dowiedzieć się wiele o nas samych, czy rzeczywiście zaczerpnęliśmy ze starożytności tylko to, co najlepsze?
Stanisław Wyspiański, którego obrazy możemy oglądać w warszawskim Muzeum Narodowym, najchętniej przedstawiał w swych dziełach przyrodę oraz toczące się wokół niego życie rodzinne. Claude Monet natomiast zachwycał się głównie krajobrazami, których piękno dostrzegał w konkretnej, niepowtarzalnej chwili. Zarówno Wyspiański, jak i Monet, byli autorami serii przedstawiającej jedno miejsce w różnych warunkach atmosferycznych lub o różnych porach dnia. Francuz stworzył wiele cykli, ukazujących m.in. stogi siana lub słynną katedrę w Rouen, Polak natomiast widok ze swej pracowni na Kopiec Kościuszki.
Amerykańska, dziewiętnastowieczna pisarka – Charlotte Brontë przypisywała oczom rolę tłumacza duszy. To właśnie spojrzenie miało zdradzać nawet najbardziej skrywane uczucia. Prawdopodobnie dlatego osiemnastowieczne miniatury wymieniane między kochankami dekorował wizerunek oka, a przykład takiego sentymentalnego podarku możemy znaleźć w Galerii Sztuki XIX wieku Muzeum Narodowego w Warszawie.
Zacznijmy od tego, po co nam krzesło. Niewątpliwie po to, aby uczynić nasze życie wygodniejszym, a nawet luksusowym, jeśli zamiast na zwykłym krześle usiądziemy na jego wersji premium, czyli na fotelu. W zależności od potrzeby, na krześle możemy przycupnąć, usiąść albo się rozsiąść, a jak wiadomo, punkt widzenia zależy od punktu siedzenia. Jednak zwiedzając Galerię Wzornictwa, w której prezentowana jest kolekcja wybranych krzeseł i foteli polskich projektantów, usiąść nie możemy, bo tutaj krzesła są eksponatami, które mamy podziwiać, a nie ich używać. Pozostaje nam więc punkt widzenia godny miłośnika sztuki – można te meble obejrzeć z bliska, ale z zachowaniem odpowiedniego dystansu.
Co to znaczy jeść jak u polskiego króla? Czy tylko król jadał na porcelanie? Na te i inne pytania spróbuję znaleźć odpowiedź poniżej. Galeria Sztuki Dawnej w MNW prezentuje, oprócz malarstwa, rzeźb czy tkanin, również wyroby ze szkła i porcelany. Mam wrażenie, że nie cieszą się one tak wielką popularnością jak inne dziedziny sztuki. A szkoda, bo to bogactwo form oraz zdobień. Zresztą wyroby rzemiosła niejednokrotnie były nawet bardziej cenione niż malarstwo i … droższe.
Na każdym szczeblu drabiny holenderskiego społeczeństwa tego okresu, gospodyni domowa czyni sobie z wzorowego prowadzenia gospodarstwa najwyższą cnotę. Wysiłki te korespondują z jej religijnie usankcjonowaną rolą społeczną, a efekty niemal kompulsywnych porządków i zabiegów higienicznych składają się na powszechnie szanowany i podziwiany obraz kraju czystych i schludnych domów, ulic i miast.
Wystawa w Muzeum Narodowym w Warszawie zatytułowana Przesilenie. Malarstwo Północy 1880 – 1910 wzbudziła spory entuzjazm publiczności. Wśród obrazów pędzla malarzy szwedzkich, duńskich, norweskich i islandzkich moją uwagę przykuł obraz Alberta Edelfelta zatytułowany Dzieci w brzozowym lesie nad fiordem Haikko. Postanowiłam dowiedzieć się więcej o tym dziele i jego autorze.
Powojenny design wielu kojarzy się przede wszystkim z meblarstwem, szkłem i ceramiką, rozumianymi w kontekście funkcjonalnym. Wzrok kierujemy głównie na serwisy do kawy, szklane wazony czy krzesła i stoły. Jednak, gdy przyjrzymy się bliżej, dostrzeżemy zupełnie inne kategorie, wyłaniające się z szerokiego pojęcia polskiego designu – są nimi niewielkie figurki i dekoracyjne materiały. Przedstawienia o motywach animalistycznych bazują właśnie na nich, ukazując nam różnorodność i fascynującą charakterystykę świata zwierząt, widzianą oczami polskich projektantów.
Harmonijne rozwiązania kompozycyjne, wyraźne odniesienia do motywów sztuki antycznej oraz niezwykła dbałość o szczegóły stały się znakiem rozpoznawczym Antoniego Brodowskiego, artysty garściami czerpiącego z rozwiązań klasycyzmu. Jego ponadprzeciętny talent wraz z zainteresowaniem dziedzictwem starożytności, uwidacznia się przede wszystkim w interpretacji tragicznej historii Edypa i Antygony oraz przedstawieniu figury pięknego Parysa – dziełach, które możemy podziwiać w Galerii Sztuki XIX Wieku.