Znów nadszedł ten czas, w którym zastanawiamy się, co kupić pod choinkę. Wybrałam dla Was kilka propozycji książkowych, wśród nich zarówno publikacje dla dzieci, jak i dorosłych. Są tu książki dotyczące głównie sztuki, ale nie tylko.
BAŁWAN W LODÓWCE
Łukasz Gorczyca – tekst, Krzysztof Gawronkiewicz – ilustracje, Fundacja Sztuki Polskiej ING
To książka dla dzieci i dorosłych. W przystępny sposób opowiada o sztuce współczesnej. Bohaterami są Bartek i Matylda, których tata pracuje w galerii sztuki. Dzieci mają łatwość zadawania pytań i docierania – czasem na drodze eksperymentu – do odpowiedzi. Publikacja układa się w kilkanaście historii o artystach i artystkach oraz ich dziełach. Na jej kartach poznajemy: Pawła Althamera, Georga Baselitza, Oskara Dawickiego, Władysława Hasiora, Klarę Lidén, Joannę Piotrowską, Marinę Abramović, Ulaya, Anetę Grzeszykowską, Romana Opałkę, Edwarda Krasińskiego i Julitę Wójcik.
Książka mówi o tym, że sztuka nas otwiera, uświadamia i wzbogaca, że dzięki niej zmienia się nasza wiedza o świecie, ludziach, a często także o nas samych. Jeśli chcielibyście się dowiedzieć: po co artystki obierają ziemniaki w galerii? co robi bałwan w lodówce? kto to jest performer? – warto sięgnąć po tekst Łukasza Gorczycy, znakomicie zilustrowany przez twórcę komiksów Krzysztofa Gawronkiewicza. Dodam jeszcze, że książka świetnie nadaje się do samodzielnego czytania dla dzieci, które już posiadły tę umiejętność. Złożona została dużą czcionką z dobrze dobraną interlinią.
LINNEA W OGRODZIE MONETA
Christina Björk – tekst, Lena Anderson – ilustracje, Wydawnictwo Zakamarki
Publikacja skromniejsza od przedstawionej wcześniej, jednak chcę zwrócić na nią uwagę, ponieważ jest obecna na księgarskich półkach w Polsce już od ponad dziesięciu lat. A jej historia na świecie jest jeszcze dłuższa. Książka została po raz pierwszy wydana w 1985 roku w Szwecji i przetłumaczona na 20 języków. Ten sukces nie powinien dziwić, gdyż to opowieść w duchu Dzieci z Bullerbyn. Narratorką jest dziewczynka o imieniu Linnea, która opowiada o swojej podróży do Francji. Jej celem jest poznanie dzieł Claude’a Moneta oraz wizyta w jego słynnym ogrodzie w Giverny (a szczególnie na znajdującym się w nim i często malowanym przez artystę japońskim mostku).
W książce pokazany jest zachwyt dziecka i naturalna ciekawość świata. Poza zgłębianiem tajników impresjonizmu (oraz historii życia Moneta) Linnea zdobywa wiedzę w dziedzinie botaniki. Na końcu bogato ilustrowanego wydawnictwa znajduje się lista polecanych muzeów i książek, a także ciekawostki dotyczące Paryża oraz kronika życia Moneta. Przydatna okazuje się też informacja o wymowie francuskich nazw użytych w tekście.
SZCZĘŚLIWE PRZYPADKI JÓZEFA WILKONIA
Agata Napiórska, Wydawnictwo Marginesy
Szata graficzna tej książki może sugerować, iż mamy do czynienia z publikacją dla dzieci. Jest jednak inaczej. Józef Wilkoń to artysta znany w Polsce i na świecie. Jego nazwisko niemal natychmiast kojarzy się z pięknymi ilustracjami, które pokazują świat pełen kolorów i magii. Obdarzony niezwykłą wyobraźnią twórca zajmuje się także rzeźbą i scenografią, jest historykiem sztuki. W wywiadzie sprzed kilku lat snuje opowieść zarówno o dziełach, które kreuje, jak i o ludziach oraz wydarzeniach z własnego życia. A trzeba dodać, że Józef Wilkoń potrafi opowiadać. Język skrzy dowcipem i jest bardzo plastyczny, co sprawia, że przywoływane wydarzenia czy anegdoty są jak sceny w teatrze, natychmiast stają przed naszymi oczami.
Ważnym motywem dzieł twórcy są zwierzęta. W książce znajduje się wiele ilustracji, których bohaterami są właśnie one – namalowane lub wyrzeźbione przez artystę. Niektóre prace nie były nigdy publikowane, a jeszcze inne zostały stworzone na potrzeby tego wydawnictwa. Dziennikarka i tłumaczka Agata Napiórska potrafiła stworzyć niezwykły klimat podczas rozmów. Powstała książka, która jest rodzajem zaproszenia do wspólnego spędzenia czasu przy kominku i słuchania człowieka pełnego pasji oraz radości, który dzieli się z nami tym, co najlepsze – ciepłem i humanizmem.
15 STULECI. ROZMOWA Z WILHELMEM SASNALEM
Jakub Banasiak, Wydawnictwo Czarne
Wilhelm Sasnal opowiada historię swojego życia zawodowego i prywatnego. Kreśli ciekawy obraz przeszłości rodziny, z której pochodzi. Odnosi się do własnych wybranych prac (głównie malarstwa, ale i filmów realizowanych z żoną Anną Sasnal), opisując konteksty i inspiracje. Jednym z podstawowych źródeł jego twórczości jest polski pejzaż, rozumiany jako miejsce po Holokauście. Inny ważny czynnik stanowi muzyka. Wywiad stał się świetną okazją, aby zaprzeczyć mitom narosłym wokół osoby artysty. Sasnal daje się poznać jako człowiek zaangażowany, wnikliwie obserwujący społeczeństwo oraz tkwiące w nim od pokoleń schematy myślowe.
Dla mnie jednak szczególnie interesujące były te fragmenty, w których mówi o swoim doświadczeniu malarskim, dochodzeniu do rozwiązań, procesie twórczym. W publikacji zamieszczono zdjęcia z archiwum prywatnego artysty. Wywiad poprowadził Jakub Banasiak, który jest historykiem i krytykiem sztuki, redaktorem naczelnym Magazynu Szum. Mimo że książka ukazała się już kilka lat temu, jej lektura może stanowić świetne uzupełnienie monograficznej wystawy Wilhelm Sasnal: Taki pejzaż w Muzeum POLIN (17 czerwca 2021–10 stycznia 2022).
DUCHOLOGIA POLSKA. RZECZY I LUDZIE W LATACH TRANSFORMACJI
Olga Drenda, Wydawnictwo Karakter
Przełom lat 80. i 90. XX wieku były w Polsce szczególnie intensywnym okresem przemian społecznych i kulturowych. Olga Drenda – dziennikarka i tłumaczka, absolwentka etnologii i antropologii kultury – opowiada o nim w niezwykle ciekawy i wciągający sposób, przyglądając się przedmiotom i zjawiskom funkcjonującym wtedy w najbliższym otoczeniu Polaków: kalendarzom, czasopismom, kasetom wideo, okładkom książek, dizajnowi, reklamie, serialom etc. Odnosząc się do kultury wizualnej i muzycznej oraz obyczajów, kreśli wielowymiarowy obraz dążeń zwykłych ludzi do wzorców zachodniego świata.
Książka podzielona została na kilka rozdziałów, każdy poświęcony jest odrębnemu zagadnieniu. Na przykład w rozdziale zatytułowanym Przytulnie znajdziemy opis, jak wyglądały mieszkania w tamtym czasie, jakich używano mebli, czym dekorowano ściany i jak radzono sobie z ogólnymi niedoborami. Inny rozdział Miś, który przegrał z żabą to opowieść o popularnej wówczas niezbyt udanej plastikowej zabawce, dla której konkurencją stała się drewniana żabka Małgorzaty i Wojciecha Małolepszych (dziś jako przykład dobrego dizajnu eksponowana w Galerii Wzornictwa Polskiego MNW, opisana między innymi na blogu Muzeariat w artykule Dzieckiem być – dziecięce portrety w MNW).
Autorka Duchologii tropi wydawnictwa ukazujące się w tamtym czasie, rozmawia z ludźmi, którzy wówczas tworzyli (przykładowo plakaty czy okładki) i próbowali nadążyć za transformacją rynku. Książka zawiera wiele ciekawych ilustracji i bibliografię.
POCZTÓWKA Z MOKUM. 21 OPOWIEŚCI O HOLANDII
Piotr Oczko, Wydawnictwo Znak
I na zakończenie prawdziwa uczta czytelnicza. Wydana w tym roku książka Piotra Oczki zabiera nas w podróż w czasie i przestrzeni. Autor, wychodząc od dzieł sztuki, kreśli obraz dawnej i współczesnej Holandii. Jest to spojrzenie dające szansę na pogłębioną refleksję nad historią i przemianami społecznymi, nie tylko zresztą w kraju tulipanów, ale szerzej w Europie i na naszym polskim gruncie. Urzekła mnie ta publikacja zarówno treścią, jak i formą. Jest przepięknie wydana i ilustrowana. Nosi w sobie ten rodzaj subiektywnego, intymnego przesłania, który decyduje o tym, że chce się podążać za wizją autora. Z wielką przyjemnością odkrywa się świat z przewodnikiem erudytą.
Czy nadal zastanawiacie się nad wyborem? Jeśli tak, polecam lekturę starszych artykułów na naszym blogu Prezentownik – sztuka także dla dzieci orazPrezentownik amatora sztuki. Inną inspiracją może być ostatnio opublikowana recenzja książki Polki na Montparnassie. Warto dodać, że historia polskich artystek została wydana również jako audiobook. A jeśli już jesteśmy przy tej formie publikacji, to jedną z ciekawszych propozycji stanowi opowieść wybitnej performerki Mariny Abramović Pokonać mur. Wspomnienia (czyta Dorota Landowska).
Zdjęcia: Luiza Sierpińska