Poznański Okrąglak, para nudystów na plaży w Chałupach, obok cerkiew w Białym Borze, Pacanów ze słynnym koziołkiem i kopalnia w Bełchatowie – gdzie w jednej przestrzeni można zobaczyć tak różne miejsca? Otóż w Muzeum Plakatu w Wilanowie na wystawie Polska. Ryszard Kaja (1962-2019).
SUBIEKTYWNIE O POLSCE
Prace prezentowane na wystawie to seria zatytułowana Polska, która została przekazana do kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie przez Leszka Jamrozika, przyjaciela i kustosza spuścizny artysty. Seria składa się z 163 plakatów. Powstawały one w latach 2012 – 2019 jako autorski pomysł Ryszarda Kai. Można je zakwalifikować do plakatów turystycznych, jednak wybór i sposób zaprezentowania miejsc to subiektywne decyzje autora, w których kierował się swoimi wspomnieniami, skojarzeniami i upodobaniami. Łączy je chęć ukazania piękna i różnorodności naszego kraju. Zobaczymy miasta, miasteczka i wsie, przyrodę od Bałtyku po Tatry oraz wiele więcej.
MAŁE OJCZYZNY
Ryszard Kaja chętnie podróżował i poznawał różne zakątki Polski. Znał i cenił folklor góralski. Był również mistrzem humoru i podtekstów erotycznych. Przedstawiając Podhale, połączył motyw tradycyjnej góralskiej parzenicy[1] z kobiecym ciałem.
Portretując Śląsk, ukazał obraz kamienic robotniczych na Nikiszowcu (dzielnica Katowic). Widzimy, okno z czerwonymi ramami, w nim białe firanki, a na parapecie doniczkę z kwitnącymi begoniami. Natomiast Mazowsze według Kai to łąka pełna kwitnących maków, a nad nią jaskółki, wzlatujące ku słońcu.
PIĘKNO PRZYRODY
Ryszard Kaja umieścił w serii Polska nie tylko miasta, ale również rzeki i góry. Chętnie wykorzystywał wieloznaczność słów i obrazów jako plastyczny element w swoich pracach. Nic dziwnego, że na plakacie Wisła, rzeka tworzy profil poetki Wisławy Szymborskiej.
Pieniny zostały pokazane poprzez najbardziej znany szczyt tego malowniczego wapiennego pasma gór, jakim są Trzy Korony. Ryszard Kaja przedstawił je jako trzy równorzędne szczyty, tworzące koronę. Nad nią umieścił motyla o nazwie niepylak apollo. Jest to jeden z największych motyli występujących w Polsce i jest objęty ścisłą ochroną. Jego ubarwienie (czerwone plamki) artysta powtórzył w tle i w nazwie pasma górskiego.
GDZIE TO JEST?
Seria Polska przedstawia, obok miast i miasteczek, również miejsca nieistniejące na żadnej mapie, jednak dobrze wszystkim znane. Doskonałym przykładem jest plakat Nadmorze, który przedstawia polskie plaże od Świnoujścia do Krynicy Morskiej, ujednolicone wspólnym elementem. Artysta przedstawił kompozycję złożoną z parawanów, tworzących wielobarwną mozaikę. Morze jest widoczne jako wąski niebieski pasek, oznaczający linię horyzontu.
Zapraszam do podróży po Polsce, tej oczywistej, gdzie spotkamy syrenkę i smoka, ale również tej prowincjonalnej, może trochę mniej znanej, gdzie jest wiele do odkrycia. Wystawa będzie czynna jeszcze do końca października 2021r.
Zdjęcia: Bartosz Bajerski / Muzeum Plakatu w Wilanowie – oddział Muzeum Narodowego w Warszawie
[1] Parzenica to ozdobny ornament hafciarski w kształcie rozety, z pętlami o stylizowanych roślinnych i geometrycznych formach, umieszczany między innymi na spodniach góralskich.