Czasami to, co dla jednych jest kanonem, dla innych jest nie do przyjęcia. Tak było z pracą Natalii Lach-Lachowicz Sztuka konsumpcyjna. Jej obecność w Galerii Sztuki XX i XXI wieku w Muzeum Narodowym w Warszawie dla jednych była oczywista, dla innych – oburzająca.

 

Kontrowersyjność jest niejako wpisana w DNA sztuki. Artyści od setek lat próbują wyciągnąć nas ze strefy komfortu i zmusić do refleksji. Jednak z czasem to, co było kontrowersją, a twórcy poszukują nowych sposobów, by wstrząsnąć publicznością. Dziś nikogo nie oburza Sąd Ostateczny Michała Anioła, Śniadanie na trawie Édouarda Maneta czy nawet Fontanna Marcela Duchampa. Jednak do dziś prace sprzed niemal 50 lat potrafią budzić wiele emocji.

Sztuka konsumpcyjna wystawiana była w Galerii Sztuki XX i XXI Wieku od początku jej powstania w 2013 roku. Wideo przedstawia młodą, atrakcyjną dziewczynę o nieco lalkowatej urodzie, jedzącą m.in. banana. Konsumowanie fallicznych i podobnych do spermy produktów jest odpychające. Jednocześnie estetyka zdjęć przyciąga wzrok. Obraz jest bardzo sensualny, wręcz erotyczny. Artystka tak mówi o dziele Sztuka konsumpcyjna:

W latach 70. napisałam tekst, że będę zapisywała i rejestrowała rzeczy zwyczajne. To, co człowiek robi codziennie, czyli jedzenie, mówienie – miałam taką serię z ustami wypowiadającymi słowa. (…) Były to wszystkie czynności, które człowiek robi codziennie, zaznaczyła się konsumpcja. Dziewczyny-modelki konsumowały, a ja to rejestrowałam. To była rejestracja konsumpcji, która – nagle okazało się, że – jest strasznie erotyczna.[1]

 

 

Praca ta jest zazwyczaj interpretowana w dwojaki sposób. Z jednej strony krytycy kładą nacisk na otoczenie społeczno-ekonomiczne, w którym powstała. Lata 70. XX wieku były w Polsce czasem niedoborów, dlatego też modelka miała w prześmiewczy sposób ukazać największą niespełnioną namiętność społeczeństwa  – niepohamowany konsumpcjonizm. Jednocześnie pracę można interpretować jako krytykę „konsumpcji” sztuki w środkach masowego przekazu.

Fetyszyzacja jedzenia przywodzi na myśl twórców pop-artowych, modelka jest przedstawiona w sposób przypominający bohaterów portretów Andy’ego Warhola. Jednak obrazy autorstwa Natalii LL są dużo bardziej zmysłowe, a ich erotyzacja wydaje się być wycelowana w polskie społeczeństwo, zdominowane przez tradycyjne, konserwatywne wartości. Choć artystka może czerpać estetykę z pop-artu, jego ideologia jest trudna do pogodzenia z polskimi warunkami lat 70. Pop-art, powstały w krajach zachodnich jako krytyka nadkonsumpcji, ma tutaj zupełnie inny, bardziej perwersyjny wydźwięk.

 

 

Druga, feministyczna interpretacja pracy jest zdecydowanie młodsza. W czasach komunizmu kobiety były rzekomo równouprawnione, więc kwestię feminizmu uważano za rozwiązaną. Dopiero po zmianie systemu, zaczęto głośniej mówić o feministycznym wydźwięku prac Natalii LL. W Sztuce konsumpcyjnej kobieta nie jest przedmiotem seksualizacji. To ona seksualizuje i odwraca tradycyjny podział ról płciowych – konsumując produkty o fallicznym kształcie, staje się stroną dominującą.

Co ciekawe, sama artystka czuje się związana przede wszystkim ze sztuką koncepcyjną i odcina się od feministycznej interpretacji:

Feminizm to była późniejsza sprawa.(…) Manifest (Giseli – przyp.red.) Kapłan był bardzo zabawny. Motto tekstu było szalenie chwytliwe. Głosiło ono, że mężczyźni w nieuzasadniony sposób chlubią się tym, co mają między nogami (…). Filozofia manifestu była dość banalna i mało odkrywcza. (…) Feministki więc trochę mnie śmieszyły. Irytująca była wiara feministek, które chciały stworzyć własną feministyczną teorię i historię sztuki. Skoro wybrały mnie na swoją przedstawicielkę, powstrzymałam się z krytyką ideałów.[2]

A co Wy myślicie o Sztuce konsumpcyjnej? Czekacie na jej powrót do galerii? 🙂

 

Natalia Lach-Lachowicz urodziła się w 1937 r. Zajmowała się fotografią, performancem i sztuką wideo, a także rzeźbą i instalacją. Wraz z mężem Andrzejem Lachowiczem oraz ze Zbigniewem Dłubakiem założyła i prowadziła Galerię PERMAFO we Wrocławiu – najważniejsze, obok galerii Foksal, środowisko sztuki konceptualnej.

 

eu

 

[1] Natalia LL o Sztuce konsumpcyjnej,

https://culture.pl/pl/wideo/natalia-ll-o-sztuce-konsumpcyjnej-wideo, dostęp: 12.02.2020

[2] Wywiad z Natalią LL, Krzysztof Jurecki, 2001 – 2002,

https://nataliall.com/pl/wywiad-z-natalia-ll-krzysztof-jurecki-2001-2002/, dostęp: 12.02.2020