Widok z okna jest bardzo popularnym tematem w malarstwie. Rama okienna na przestrzeni wieków naturalnie okazała się być dla artystów narzędziem do kadrowania rzeczywistości. Mimo ograniczonego widoku, artyści mogli wybierać najciekawsze wycinki pejzażu, wykorzystując konkretną perspektywę. Jak można zauważyć, nie wszystkie obrazy ukazują ujęcie en face.
OKNO KADREM ŚWIATA
W XIX wieku powstało wiele obrazów, które przedstawiają wycinek rzeczywistości widzianej przez okno. Malarzami, którzy uwiecznili takie widoki w swojej twórczości są między innymi: Marc Chagall, Andre Derain, Vincent van Gogh i Edward Hopper. Ostatni posłużył się bardzo ciekawym zabiegem – pokazał jednocześnie wnętrze biura oraz jego otoczenie dzięki ujęciu w kompozycji dwóch okien. Jak możemy zobaczyć poniżej, malarzy interesowała nie tylko natura zza okna, ale także architektura.
Edward Hopper, Biuro w małym mieście, 1953,
Metropolitan Museum of Art (Met), Nowy York
Marc Chagall, Widok z okna (Vitebsk), 1908, Galeria Tretjakowska, Moskwa
Andre Derain, Okno w Vers, 1912,
Metropolitan Museum of Art (MoMA), Nowy Jork
Vincent van Gogh, Sklep mięsny widziany z okna, 1888, Muzeum Van Gogh’a, Amsterdam
Obrazami , które najbardziej zapadły mi w pamięć są nadmorskie krajobrazy Henriego Matiss’a. Malarz tworzył na francuskiej wyspie Tahiti, w Nicei, w malowniczym Collioure oraz położonym na północy Francji mieście Étretat. Artysta skupiał się na odzwierciedleniu kolorów krajobrazu. Błękitne niebo, morze i słoneczne plaże stanowią główny temat obrazu.
Henri Matisse, Kobieta siedząca tyłem do okna, 1922, Muzeum Sztuk Pięknych, Montreal
Innymi przedstawieniami rzeczywistości kadrowanej ramą okienną są pastele autorstwa Stanisława Wyspiańskiego. W galerii XIX wieku Muzeum Narodowego w Warszawie znajdziemy kilka obrazów ukazujących widoki z pracowni malarza na Kopiec Kościuszki1. W przeciwieństwie do dzieł Matisse’a wydają się być bardziej nostalgiczne. Zachęcam do przeczytania artykułu na temat wspomnianych obrazów polskiego artysty.
Stanisław Wyspiański, Widok z okna pracowni artysty na Kopiec Kościuszki w okresie roztopów, 1905, Muzeum Narodowe w Warszawie
PEJZAŻ ULICZNY Z WYJĄTKOWEJ PERSPEKTYWY
Dlaczego pejzaż uliczny?
Duże miasto jest miejscem, w którym tętni życie, liczba ludności jest większa niż w mniejszych miejscowościach. Sprzyja to większej różnorodności, która bez wątpienia jest ciekawym tematem, wartym ukazania. Pejzaż miejski jest mniej naturalny, od wiejskiego, ale za to może być bardziej interesujący, zwłaszcza w czasach postępu rozprzestrzeniającego się w różnych dziedzinach życia. Głównym elementem przedstawień miasta jest architektura, ale dużą rolę odgrywa w nich również odzwierciedlenie codzienności przechodniów. Człowiek jest istotą ciekawą świata, więc nic dziwnego, że próba uchwycenia życia mieszczan może być interesująca.
Perspektywa bogów
Ptasia perspektywa jest zjawiskiem wykorzystywanym w sztuce, w którym temat dzieła jest przedstawiony za pomocą spojrzenia z góry, z lotu ptaka2. Powoduje ona w odbiorcy niecodzienne odczucia, jest nieczęsto spotykanym przez niego punktem widzenia. Dzięki niej, artysta może pokazać swoją wyższość jako istota, możliwość przedstawienia świata, który na co dzień nie jest widziany w ten sposób. Pejzaże widziane z góry zachwycają, ponieważ są czymś nietypowym. Nie bez powodu drony filmujące lub fotografujące przestrzeń z tej perspektywy są obecnie tak popularne. Dzięki temu, ludzie mogą dokonać niemożliwego i poczuć się jak ptaki szybujące po niebie.
ULICZNE PEJZAŻE W MNW
W Muzeum Narodowym w Warszawie możemy zobaczyć trzy niesamowite dzieła przedstawiające pejzaż miejski widziany z ptasiej perspektywy. Wśród nich są dwa przedstawienia warszawskiego Nowego Światu autorstwa Władysława Podkowińskiego, ale także niemieckiej ulicy widzianej oczami Anny Bilińskiej – Bohdanowicz3.
Malarka ukazała mglisty pejzaż z wyłaniającymi się budynkami i drzewami. Obraz utrzymany jest w dosyć ograniczonej gamie barwnej, widzimy tu jedynie odcienie beżu i brązu. Można się domyślić, że ani kolorystyka, ani szczegóły pejzażu, nie były głównym tematem interesującym artystkę. Najbardziej wyrazistymi elementami kompozycji są diagonalne linie wyznaczone przez ulice, alejki drzew, oraz fasady budynków. Najprawdopodobniej to harmonia owych linii skłoniła Bilińską do uwiecznienia tego widoku.
Anna Bilińska, Ulica Unter den Linden w Berlinie, 1890, Muzeum Narodowe w Warszawie
Kolejnym, jednorodnym kolorystycznie dziełem, jest akwarela autorstwa Władysława Podkowińskiego. Artysta użył tu błękitów, które harmonijnie uzupełniają ciepły kolor papieru, który stanowi tło pracy. Obraz ukazuje jedną z najpopularniejszych warszawskich ulic – Nowy Świat. Wśród delikatnie zaznaczonych elementów, możemy wyróżnić typową dla tego miejsca architekturę, dawne środki transportu i ludzi.
Władysław Podkowiński, Ulica Nowy Świat w Warszawie w zimowy dzień, 1892,
Muzeum Narodowe w Warszawie
Podkowiński jest także autorem kolejnego przedstawienia Nowego Światu widzianego z tej samej perspektywy. W poniższym obrazie malarz użył jednak większej ilości kolorów i zaznaczył więcej detali. Oba obrazy ukazują różne pory roku, więc różnica w kolorystyce doskonale oddaje klimat danego okresu czasu.
Władysław Podkowiński, Ulica Nowy Świat w Warszawie w dzień letni, 1892,
Muzeum Narodowe w Warszawie
Jak już wspomniałam, pejzaże widziane z okna, były popularnym motywem malarskim, nie tylko w Polsce. Widząc pracę Gustava Caillebotte’a od razu nasuwają się na myśl powyżej przedstawione przeze mnie prace. Francuski artysta uwiecznił potężne budowle, które kontrastują z centralną, lekką przestrzenią ulicy Oglądając ten obraz, nie możemy zbyt wiele powiedzieć o życiu mieszczan. Ich figury są delikatnie zaznaczone jedną tonacją barwy, wtapiają się w przestrzeń miasta.
Gustave Caillebotte, Ulica Halévy, widok z siódmego piętra, 1878, Muzeum Barberini, Poczdam
Dzięki pejzażom ulicznym, między innymi takim, jak te przedstawione przeze mnie, przyszłe pokolenia mogą dowiedzieć się jak w przeszłości wyglądało życie ludzi oraz architektura. Co więcej, możliwość zobaczenia ich z perspektywy nieodstępnej dla każdego, czyli z góry, może być dodatkowo interesująca.
Zachęcamy do przeczytania innych tekstów na blogu o twórczości Władysława Podkowińskiego oraz Anny Bilińskiej.
PRZYPISY:
- Red. Łukasz Gaweł, Galeria Sztuki XIX wieku. Przewodnik. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2022, s. 416-418. ↩︎
- https://niezlasztuka.net/o-sztuce/perspektywa-w-malarstwie/ ↩︎
- Red. Łukasz Gaweł, Galeria Sztuki XIX wieku. Przewodnik. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2022, s. 302, 422. ↩︎
AUTORKA TEKSTU: Katarzyna Waszak
ZDJĘCIE GŁÓWNE: Władysław Podkowiński, Ulica Nowy Świat w Warszawie w dzień letni, 1892, Muzeum Narodowe w Warszawie
ŹRÓDŁA:
- Red. Łukasz Gaweł, Galeria Sztuki XIX wieku. Przewodnik. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2022
- www.niezlasztuka.net