Nadeszło lato. Wybieramy się na wakacje, w bliższe i dalsze podróże, albo zostajemy w domu, pielęgnujemy ogródki, kwiaty na balkonie. Wędrujemy, organizujemy rowerowe wyprawy. Co dają nam te chwile? Słońce, świeże powietrze, kąpiel w morzu, chłód lasu, wiatr na policzkach… Chcemy z tego wszystkiego skorzystać. To dobry czas, żeby pomyśleć o naturze, przyjrzeć się jej z bliska. Również w sztuce.
MATERIAŁ
Oprócz idei zawartych w dziele sztuki zawsze w jakiś sposób interesuje mnie to, z czego jest ono zrobione, jak zbudowane. Ciekawi mnie aspekt techniczny i konserwatorski. Jak farba przylega do podłoża? Jakie są spoiwa? Jaki kamień czy drewno zostały użyte w danej pracy? U celu niemal każdego takiego poszukiwania możemy odnieść się do natury.
Piękna Madonna z Wrocławia z Galerii Sztuki Średniowiecznej MNW to rzeźba, która wzbudza zachwyt. Cudownie subtelna, pełna wdzięku postać, delikatna twarz. Spokój, który emanuje z całego przedstawienia. A co stanowi tworzywo? W opisie napisano: opoka. Tak mówi się potocznie o skale czy kamieniu. W przenośnym rozumieniu to solidny fundament, coś godnego zaufania, podwalina. Być może komuś przychodzi na myśl skojarzenie religijne. Jednak chodzi nam o materiał. Opoka to skała osadowa, biała lub żółta, składająca się głównie z węglanu wapnia i organogenicznej krzemionki (zawierającej gąbki). Znalazła zastosowanie jako surowiec budowlany oraz w produkcji materiałów ściernych i izolacyjnych. Wyróżnia się opokę i opokę lekką odwapnioną. W nauce porządkujemy skały według ich wieku. Opoka pochodzi z okresu górnej kredy, czyli powstała ok. 100,5-60 mln lat temu…
Inny przykład. Spójrzmy na dzieło XIX-wiecznego wzornictwa, krzesło z wytwórni Wojciechów – Fabryki Mebli Giętych z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie. Ma piękną formę. Przyzwyczailiśmy się do widoku tego typu krzeseł niemal w każdej kawiarni. W opisie czytamy, że to drewno bukowe. Wyobraźmy sobie przez chwilę to niesamowite drzewo, które dorasta nawet do 50 metrów. Ma gładką, szarą albo popielatą korę. Gigantyczne gałęzie i korzenie stanowią schronienie dla wielu gatunków. Sięgają, gdzie wzrok nie sięga. Sporo na temat buków (i lasów w ogóle), tego jak się rozwijają, komunikują i przeobrażają, dowiedzieć możemy się z krytykowanej, lecz ciekawej, książki pt. Sekretne życie drzew. Autorem jest niemiecki leśnik i pisarz Peter Wohlleben. Opowiada w niej o tym, że buki, w wyniku niszczącej działalności człowieka, wypierane są przez drzewa iglaste, które z kolei nie mogą stanowić równie wartościowego pożywienia dla dzikich zwierząt. Jeden proces pociąga za sobą następny. Przetwarzamy nieustannie. Dzieła sztuki uświadamiają, że powinniśmy robić to z głębokim namysłem i szacunkiem do materii.
SZTUKA I NATURA
Ostatni okres był bardzo trudny także jeśli chodzi o wolontariat. Mimo że nie można było przychodzić do Muzeum albo zdarzało się to bardzo rzadko, wolontariuszkom i wolontariuszom udało się zrealizować kilka projektów. Wśród nich znalazł się niewielki album poświęcony przyrodzie, przygotowany z okazji Dnia Ziemi 2021 przez koło fotograficzne EfKa. Zadanie twórcze (trochę zabawa artystyczna) polegało na tym, aby korzystając z inspiracji dziełami znajdującymi się w zbiorach MNW, zrobić zdjęcia, które będą do nich nawiązywać. Powstał cykl kilkunastu zestawień. Są one efektem poszukiwania korelacji wizualnych, wyrazem wrażliwości, a niektóre – komentarzem do dramatycznych wydarzeń związanych z niszczeniem przyrody. Wynikają z uniwersalnej potrzeby obcowania zarówno z naturą, jak i sztuką. Poniżej jedno z zestawień, a cały album jest do obejrzenia na stronie MNW w Aktualnościach. Polecam!
OGRÓD W MUZEUM
Jeśli chodzi o bieżące wydarzenia, to w wakacje Muzeum Narodowe w Warszawie zaprasza nie tylko do sal ekspozycyjnych, ale i do ogrodu – na Dziedziniec Lorentza. W programie przewidziano wiele atrakcji. Jest więc kino letnie z cyklem Wtajemniczeni, jest Otwarta Szkoła Ekopoetyki, są starożytne ćwiczenia dla każdego. Ponadto: Wakacyjny Klub Książki, ArchiJerozolimskie spacery architektoniczne, warsztaty dotyczące historii wykopalisk Paczka z Faras oraz wakacyjne warsztaty dla dzieci. Więcej informacji na stronie Ogród w Muzeum.
Do swoich przestrzeni ogrodowych i parkowych zapraszają też oddziały Muzeum w Nieborowie i Arkadii, Królikarni oraz Otwocku Wielkim. Nareszcie! Oddech po czasie dystansu, izolacji i niepewności.
ROŚLINY I ZWIERZĘTA
Zachęcam do obejrzenia wystawy, która w zeszłym roku była prezentowana w Krakowie w Międzynarodowym Centrum Kultury, a do 14 sierpnia 2021 możemy ją podziwiać w Warszawie w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Tytuł Rośliny i zwierzęta. Atlasy historii naturalnej w epoce Linneusza zdradza, czego możemy się spodziewać. Znajdziemy tu bajecznie kolorowe, przyciągające uwagę obrazy graficzne, poznamy niezwykłą precyzję, z jaką twórcy próbowali odtworzyć świat fauny i flory, wreszcie zrozumiemy, na czym polega zetknięcie nauki i sztuki. Jest to świadectwo wnikliwej obserwacji, próba syntezy, której źródeł należy upatrywać w dążeniu do poznania prawdy o świecie.
W perfekcyjnie wyważonej kompozycji łodygi posłusznie skręcają, zanim dotrą do brzegu kadru. Na jednej ilustracji widać naraz wszystkie pory roku i etapy rozwoju – młode pędy wypuszczają pąki, kwiaty rozwijają się i usychają; podano owoce, wyjęto nasiona*.
Prace pogrupowano i przypisano do czterech tematów: Ostęp, Zamorze, Stół i Ogród. Grafiki pochodzą ze zbiorów Gabinetu Rycin Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie oraz Biblioteki Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. Ekspozycja, wraz z towarzyszącym jej przepięknym albumem (warto mieć go na półce), to ważny głos w dyskusji o naturze.
KILKA SŁÓW NA ZAKOŃCZENIE
Do pogłębionej refleksji nad przyrodą i miejscem człowieka w jej obrębie skłania Rhizopolis Joanny Rajkowskiej (wystawa w Zachęcie jest czynna do 8 sierpnia 2021). Wchodzimy w podziemną przestrzeń, która jest rodzajem scenografii do filmu. Gramy w nim. Tu rewidujemy nasze myślenie, wśród korzeni doświadczamy poznania cichego świata warunkującego nasze życie.
Ten tekst ma rys nieco osobisty, bo takie też jest – zapewne nie tylko moje – podejście do tego wszystkiego, co nazywamy naturą, a więc do świata zwierząt i roślin, do wody, powietrza, ognia i skał. A także do tego, co opisujemy jako własną naturę, charakterystycznego tylko dla nas, co pod wpływem czasu i zachodzących w przyrodzie procesów ulega (ostatnio w przyspieszonym tempie) przemianie – prawdopodobnie najważniejszej w historii naszej cywilizacji, bo od niej zależy byt człowieka i innych istot na Ziemi. Przemianie świadomości.
Zdjęcie główne: Luiza Sierpińska
Źródła:
Encyklopedia leśna, encyklopedialesna.pl, dostęp 25.06.2021.
Rośliny i zwierzęta. Atlasy historii naturalnej w czasach Linneusza. Album, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2020.
Peter Wohlleben, Sekretne życie drzew, Wydawnictwo Otwarte, Kraków 2016.
*Krzysztof Radoszek, [w:] Rośliny i zwierzęta. Atlasy historii naturalnej w czasach Linneusza. Album, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2020, s. 11.